Kalendarium

09-11.01.2024 · Viscom, Düsseldorf

30.01-02.02.2024 · RemaDays, Nadarzyn

30.01-02.02.2024 · ISE, Barcelona

19-22.03.2024 · FESPA, Monachium

03-05.09.2024 · Warsaw Print Tech Expo, Nadarzyn

Foliowy zawrót głowy

Data publikacji: lipiec 2011

Folie samoprzylepne to obecnie mocno zróżnicowany segment wyrobów o właściwościach często ściśle dedykowanych. Podział przebiega w zależności od wielu parametrów: trwałości, sposobu obróbki, warunków aplikowania i pracy, rodzajów powierzchni oklejanych, przepuszczalności światła, barwy, wykończenia powierzchni i wielu innych. Przedmiotem naszego zainteresowania będą głównie folie barwne przeznaczone do wykańczania powierzchni elementów grafiki przestrzennej.

Barwna folia (tzw. ploterowa) składa się z cienkiej warstwy miękkiego PVC (ok. 75 mikrometrów) pokrytego z jednej strony klejem i zabezpieczonego warstwą papieru jednostronnie silikonowanym. W zależności od przeznaczenia i warunków pracy, każdy z producentów oferuje takie folie w kilku seriach. Jedną z nich są folie ploterowe barwne ekonomiczne (Avery 500, Mactac 8200, Oracal 641,  Aslan C 114, 3M 30, Neschen Filmolux 121 i 126, Hexis Microtac M2000, Jac Serical) – tanie folie monomerowe o trwałości min. 2 lat, predestynowane do zastosowań krótkookresowych. Folie tego typu niezbyt dobrze znoszą zewnętrzne warunki atmosferyczne – niszczy je głównie działanie promieni słonecznych, które powoduje z czasem płowienie, pękanie oraz kurczenie. Nie nadają się także do oklejania powierzchni mocno pofałdowanych ze względu na zbyt małą plastyczność. Użycie folii na elementach zewnętrznych szyldów, które służyć mają znacznie dłużej niż 2 lata zawsze będzie związane z ryzykiem, choć przy mało słonecznych ekspozycjach i równych powierzchniach, nie jest one zbyt wielkie. Z powodzeniem możemy stosować folie serii ekonomicznych do wykańczania powierzchni elementów umieszczanych we wnętrzu budynków, a także w roli szablonów. Folie są produkowane w dwóch wersjach wykończenia powierzchni – błyszczącej oraz matowej a paleta barwna u każdego z producentów liczy zazwyczaj ok. 40-60 kolorów. Z kolei folie ploterowe barwne średnio i długookresowe (Avery 700, Mactac 8300 i 9800, Oracal 551, Aslan C 118, 3M 100, Neschen Filmolux Pro Gloss, Hexis Ecotac Plus 3000 i Subtac S 5000, Jac Serisign) – folie polimerowe o trwałości od 5 do 10 lat odporne na trudne warunki pracy. Folie tego typu lepiej nadają się na skomplikowane i nierówne powierzchnie np. karoserie samochodów, z powodu znacznie większej elastyczności i możliwości rozciągania bez utraty dobrych właściwości. Idealnie nadadzą się na wszelkie wykończenia zewnętrznych powierzchni naszych elementów przestrzennych zapewniając trwałość koloru, dobrą jakość powierzchni oraz dobre przyleganie na krzywiznach. Oferowane w paletach, które liczą ok. 60–80 kolorów najczęściej o powierzchni błyszczącej, rzadziej matowej. Folie ploterowe barwne translucentne (Avery 4500 i 5500, Mactac 9700, Oracal 8500, Aslan CT 116, Neschen Filmolux 110, Hexis Translucent T 5000) – folie długookresowe (min. 7 lat) o właściwościach filtru optycznego przeznaczone do aplikowania na materiałach przepuszczających światło np. PMMA opal. Folie translucentne, także rozpraszają przechodzące światło powodując efekt równomiernego świecenia bez możliwości zobaczenia przez nie źródła światła. Jeśli nie użyjemy w naszych elementach podświetlanych barwionych w masie tworzyw, np. PMMA kolorowego, użycie folii translucentnych będzie jedynym możliwym sposobem uzyskania właściwego koloru świecenia bryły. Paleta barw liczy zazwyczaj ok. 30 kolorów co przy liczbie dostępnych na naszym rynku producentów (kolory folii każdego z producentów rzadko się pokrywają) daje duże możliwości dobrania właściwego koloru wykończenia. Powierzchnia folii translucentnych zawsze jest matowa.
Powyższy opis nie wyczerpuje z oczywistych względów wszystkich możliwych serii folii. Jest cały szereg specjalistycznych folii, których użycie w naszych pracach może nie być jednak opłacalne czy celowe. Folie ploterowe barwne bannerowe (Avery 1200, Mactac Macsoft 900, Oracal 451, Jac Serisoft) – bardzo miękkie folie do aplikowania na bannerach z tkanin winylowych. Trwałość ok. 3 lat, paleta ok. 20-30 kolorów. Folie ploterowe barwne transparentne (Mactac Macal 8400, Oracal 8300, Aslan CT 113) – folie o właściwościach filtru optycznego – nie rozpraszają światła. Zazwyczaj paleta liczy ok. 15 kolorów (Aslan CT 113-30 kolorów),  powierzchnia błyszcząca.
Folie ploterowe barwne wylewane (Avery 900, Mactac Mac Fleet 6500) – wysokiej jakości folie charakteryzujące się bardzo dobrą plastycznością umożliwiające aplikację nawet bardzo skomplikowanych powierzchni. Ok. 30-40 kolorów, trwałość minimum 8 lat. Folie barwne sitodrukowe (JAC, Ritrama) – grube folie winylowe (ok. 80 mikrometrów), poliestrowe lub aluminiowe przeznaczone do zadruku. Zazwyczaj produkowana tylko w kilku  podstawowych kolorach. Folia twarda, przeznaczona głównie na nalepki. Folie barwne o kolorach metalicznych (Oracal 351, 352, 381, 383,  Aslan CA 23, CA 24, CA 30, kolory metaliczne ponadto dostępne w innych już wymienionych seriach) – folie imitujące powierzchnie metalu również barwionego, lustrzane i matowe. Folie barwne odblaskowe (Mactac Maclite 5700, Oracal Oralite 5300, 5500) – folie używane min na znaki drogowe o trwałości min 5 lat.  Inne folie specjalne – istnieje cała gama folii specjalnego przeznaczenia o których wspomnę tutaj jedynie dla porządku: folie barwne fluorescencyjne, luminescencyjne, do dekoracji szkła, folie barwne typu flex i flock (do nadruku na tkaninach). Ponadto rynek oferuje  wiele rodzajów folii do zadruku solwentowego (białe, perforowane na szyby (one way vision), podłogowe), do maskowania i inne specjalnego przeznaczenia. Ważnym i przydatnym rodzajem folii są te dedykowane do transportu. Są to przezroczyste folie służące do przenoszenia aplikacji ploterowych. W większości przypadków, folie wszystkich typów oferowane są w rolkach o standardowych szerokościach 50, 60, 100, 123, 150 cm i długościach 50 i 100 m, bądź w arkuszach 100 x 70 cm.
 
Kleje i chemikalia
Stara zasada mówi, że klej który klei wszystko, niczego nie klei dobrze. Jest w tym sporo prawdy aczkolwiek jest kilka naprawdę uniwersalnych klejów, oczywiście w odniesieniu do materiałów, którymi głównie będziemy się zajmować. Poniżej pogrupowałem kleje ze względu na podobny skład i właściwości działania. W znakomitej większości działanie tych klejów miałem okazje sprawdzić osobiście. Kleje cyjanoakrylowe – (Cyjanopan, Super Glue, Kropelka, Super Attack, Cosmoplast 500, wybrane z grupy Loctite) charakteryzują się błyskawicznym działaniem – czasem jest to tylko ułamek sekundy. Z tego też powodu nadaje się do klejenia jedynie niewielkich powierzchni. Znakomicie skleja ze sobą tworzywa sztuczne takie, jak: PMMA, PVC, PC, także gumę (do klejenia elastycznych powierzchni dedykowane są specjalnie zmodyfikowane kleje cyjanoakrylowe). Wiązanie kleju następuje w wyniku pobierania pary wodnej z otoczenia. Z tworzyw sztucznych nie skleimy za jego pomocą polipropylenu i polietylenu. Niestety te dwa tworzywa należą do grupy bardzo trudno sklejalnych ze względu na swoje charakterystyczne właściwości.  Kleje cyjanoakrylowe nie kleją też metali. Klejenie klejem cyjanoakrylowym wymaga niemal idealnego spasowania klejonych płaszczyzn, sam klej nie jest w stanie wypełnić żadnych ubytków. Istotną cechą tego typu klejów jest też zdolność do penetracji, szczególnie odmian „rzadkich” (konsystencja wody), nie zagęszczonych dodatkami i spowalniaczami. Klej tego typu jest zazwyczaj idealnie przezroczysty, oferowany w niewielkich opakowaniach (2-20 g). Posługiwanie się nim ze względu na ogromną szybkość działania, wymaga odrobiny wprawy. Klej jest w stanie skleić w ułamku sekundy zwilżone nim palce a rozdzielenie ich nie jest łatwe i szybkie. Należy zachować podczas pracy bardzo dużą ostrożność i szczególnie starannie chronić oczy. W opisywanej na kartach tej książki metodzie wykonawczej kleje cyjanoakrylowe niemal wyłącznie zaspokoją nasze potrzeby klejenia pozwalając na pewne połączenia PVC-PVC, PVC-PMMA, PMMA-PMMA. Kleje epoksydowe – (grupa klejów Epidian,  Distal,  Parbond, Poxilina, Loctite i inne) – kleje zazwyczaj oferowane jako dwuskładnikowe. Dają bardzo mocne i odporne mechaniczne spoiny, mogą wypełniać ubytki, kleją większość tworzyw sztucznych, a także metale. Obecnie w handlu dostępne są już bardzo szybko wiążące kleje epoksydowe – nawet do 7 minut. Utrudnieniem jest konieczność zmieszania obu składników w odpowiednich proporcjach, ale ułatwiają to odpowiednie skonstruowane opakowania-dozowniki (podwójne strzykawki). Składniki kleju mają zwykle konsystencję gęstego miodu (czasem jeden ze składników, tzw. utwardzacz jest rzadki) i bywa barwiony na różne kolory. Dostępny jest także przezroczysty. Stosowany głównie tam, gdzie spoina narażona jest na duże obciążenia mechaniczne i wymagana jest chemiczna odporność. Istotna jest też jego zdolność przyklejania metali do metali oraz metali do tworzyw sztucznych. Kleje do PVC – (Cosmofen Plus, Dragon do PVC, Tangit, Tite, Korakoll FE) – wprawdzie właściwości PVC w zależności od zawartości wypełniaczy są bardzo różne, to jednak większość dedykowanych klejów dobrze radzi sobie z jego gatunkami. Kleje do PVC wymagają zazwyczaj około kilku godzin do związania, choć wstępną stabilizację uzyskują już w kilka minut. Wytrzymałość spoiny jest porównywalna z wytrzymałością spawania na gorąco, jednak powierzchnie klejone muszą być dość dobrze spasowane, gdyż klej nie będzie w stanie wypełnić szczelin. Zazwyczaj oferowany w tubach (gęsty), bądź niewielkich puszkach (rzadszy).
Kleje do PMMA – (grupa klejów Acryfix, Cosmofen PMMA, Extru-Fix, Macroplexx 5020 ) – większość klejów do PMMA jest stworzona na bazie rozpuszczalników do PMMA (chloroform, benzen). Wstępną unieruchomienie klejonych elementów uzyskuję się już po 30 sekundach, pełną wytrzymałość zaś po 16 godzinach. Dość istotne jest należyte odtłuszczenie klejonych miejsc, np. za pomocą specjalnych odtłuszczaczy (Cosmofen 20). Dysponując rozpuszczalnikiem, najlepiej chloroformem, bardzo łatwo można przyrządzić samemu klej do PMMA. W tym celu do szczelnie zamykanego słoiczka wlewamy 20 mm3 chloroformu a następnie wsypujemy 1-2 g drobno sproszkowanego PMMA. Rozpuszczanie trwa dość długo, bo około 2 doby. Po całkowitym  rozpuszczeniu PMMA klej nadaje się do użytku. Do niewielkich płaszczyzn wystarczy zastosować sam rozpuszczalnik, w którym moczymy klejone płaszczyzny przez około 3 minuty, a  następnie łączymy ze sobą. Pozostałe rozpuszczalniki PMMA –  benzen, aceton, stężony kwas octowy, nieco gorzej nadają się do tego celu – uzyskiwane spoiny nie są przezroczyste i z czasem stają się bardzo kruche. Także kleje cyjanoakrylowe dość dobrze kleją PMMA, jednak w przypadku łączenia przezroczystych formatek tego tworzywa bardzo trudno o estetyczne połączenie, gdyż klej zostawia trudno usuwalne ślady w postaci delikatnych mlecznych nalotów w pobliżu spoiny.
Kleje montażowe – (Soudal, Pattex, ) – popularne „gwoździe w płynie” to kleje na bazie kauczuku syntetycznego. Szczególnie przydatne do klejenia większych płaszczyzn do elewacji budynków czy elementów zamocowań . Do łączenia tworzyw ze sobą krawędziami nie nadają się jednak – spoina nigdy całkowicie nie utwardza się, a jej wytrzymałość przy niewielkich klejonych powierzchniach jest niezbyt duża. Trudno też za pomocą takich klejów uzyskać estetyczne połączenia. Kleje są oferowane w kartuszach o pojemności 350 ml i do ich aplikacji niezbędny jest wyciskacz. Stosowane w klejach rozpuszczalniki mogą być agresywne dla folii samoprzylepnych czy innych tworzyw dlatego należy zawsze wykonać odpowiednie próby. Główne zastosowanie klejów montażowych w naszej pracy będzie polegało na mocowaniu elementów przestrzennych do elewacji ścian. Przy zachowaniu odpowiedniej procedury klejenia kleje tego typu zapewniają niemal natychmiastową, wstępną przyczepność klejonych elementów.
Kleje w aerozolu – (rodzina klejów 3M Spray, Velpon) praktyczne i wygodne kleje do różnych pomocniczych zastosowań, np. mocowanie szablonów papierowych, unieruchamianie itp.
Silikony, masy uszczelniające, kity – dostępnych na rynku jest wiele preparatów tego typu. Szczególnie przydatne dla nas mogą okazać się silikony, które z powodzeniem zastępują np. kleje montażowe. Ze względu na skład silikony dzielą się na dwie grupy – silikony octowe i neutralne. Silikony doskonale nadają się do uszczelnień, wykazują dobrą przyczepność do wszystkich niemal tworzyw sztucznych, dlatego dobrze też sprawdzają się jako kleje. Są przy tym całkowicie obojętne chemicznie. Jedynym ograniczeniem może być użycie silikonu octowego w obecności metalu – w takich przypadkach należy użyć silikonu neutralnego. Silikon po zastygnięciu wykazuje bardzo dużą elastyczność, jest całkowicie odporny na warunki atmosferyczne i brak jest efektów starzenia. Oferowany jest zazwyczaj w 350 ml kartuszach, a duża gęstość powoduje, że nie spływa z pionowych powierzchni. Do wypełniania wszelkiego rodzaju ubytków możemy stosować także wszelkiego rodzaju kity i uszczelniacze, tzw. masy akrylowe. Masy tego typu, w odróżnieniu od silikonów są nieco mniej elastyczne po zastygnięciu i dają się też malować, gorzej sprawdzają się jednak jako kleje.
Taśmy samoprzylepne – szczególnie przydatne mogą być taśmy dwustronnie przylepne. Dostępne jest wiele rodzajów takich taśm np. popularne taśmy do mocowania wykładzin podłogowych, taśmy piankowe itp. W naszych zastosowaniach taśma dwustronnie przylepna sprawdzi się przy tymczasowym łączeniu arkuszy tworzyw (np. w celu jednoczesnej obróbki) czy do uzyskania natychmiastowej, wstępnej przyczepności do czasu związania kleju właściwego. Wyłącznie za pomocą taśm możemy mocować niewielkie elementy wewnątrz pomieszczeń. Do tego celu należy użyć taśmy piankowej np. czarnej, która nie wykazuje efektów starzenia, nadającej się również do zastosowań zewnętrznych.
Chemikalia – a więc niezbędne rozpuszczalniki do odtłuszczania i malowania: benzyna ekstrakcyjna i aceton (uwaga! wchodzi w reakcję z większością tworzyw sztucznych). Przydatny bywa spirytus, choćby w postaci denaturatu. Pozostałe po usuwaniu folii powłoki klejowe najlepiej usuwać mieszaniną benzyny ekstrakcyjnej i denaturatu – jeśli kleju jest dużo możemy posypywać go zwykła mąką lub talkiem. Ułatwi to mechaniczne zeskrobanie, a klej łącząc się z mąką nie będzie ponownie rozsmarowywał się na podłożu. Do takich zadań dostępne są również specjalne aerozole (Special Relase Agent – Kent, 3M Claner Spray), których użycie nie jest związane z ryzykiem uszkodzeniem powierzchni oczyszczanego materiału z racji braku agresywnych rozpuszczalników w ich składzie. Do chemikaliów też należałoby zaliczyć specjalistyczne płyny do klejenia metodą „na mokro” (Easy Fol), dzięki którym naklejać będziemy duże arkusze folii samoprzylepnej. W  istocie to czysta woda tzw. „miękka”, w której dzięki odpowiednim dodatkom obniżone napięcie  powierzchniowe. W praktyce podobny efekt możemy osiągnąć dodając do wody niewielkie ilości płynu do mycia naczyń. Wiele zależy jednak od dodatków stosowanych w płynach do mycia – zalecam jedynie te droższe, bo dodatki stosowane w tańszych mogą mieć wpływ na trwałość klejenia. Z innych środków przydatna może okazać się pasta polerska (Sizal) do polerowania PMMA.


Materiał pochodzi z poradnika dotyczącego konstruowania elementów trójwymiarowych w reklamie autorstwa Leszka Salomona.

« poprzedni   |   następny » « wróć

Komentarz miesiąca

Małe kroczki dla wspólnego dobra

Obecne czasy stają się coraz bardziej burzliwe i niespokojne. W takiej epoce także komunikacja wizualna staje w obliczu sytuacji, w której powinna za każdym razem od nowa przemyśliwać swoją rolę, by dążyć do ulepszenia świata. Zdaję sobie w pełni sprawę z naiwności tego postulatu, lecz mimo wszystko sądzę, że pozostaje on ważny, a może wręcz kluczowy. Z najnowszego numeru VISUAL COMMUNICATION, dowiecie się zatem między innymi....

Reklama